Boeren gebruiken mest van dieren en kunstmest om hun land te bemesten. Een deel van die mest verdampt als ammoniak en komt zo in de lucht. Om de zogenaamde '
Een koe plast niet waar zij poept
In de vorm van dat gas lekt stikstof gemakkelijk naar buiten. In de poep zit namelijk een enzym (urease) dat ammoniak vormt wanneer het in contact komt met de stikstofhoudende ureum in de urine. Het is dus zaak om de poep en pies van een koe zo snel mogelijk van elkaar te scheiden.
Bij landbouw wordt stikstof met name uitgestoten in de vorm van ammoniak: een kleurloos gas. Dit gas komt vrij wanneer urine in contact komt met dierlijke mest. Ook komt ammoniak vrij bij het bemesten van het land.
De landbouw zorgt voor ongeveer 60% van de stikstofuitstoot (door mest, maar ook uit kassen en door landbouwvoertuigen), het wegverkeer voor bijna 30%.
Ook de landbouw veroorzaakt veel uitstoot. De landbouw is verantwoordelijk voor 13% van de broeikasgassen en 60% van de stikstofuitstoot. Het meeste daarvan komt van de intensieve veehouderij: de bio-industrie. Het kan ook anders: heel veel boeren laten al zien dat natuurinclusieve landbouw heel goed werkt.
Boeren gebruiken mest van dieren en kunstmest om hun land te bemesten. Een deel van die mest verdampt als ammoniak en komt zo in de lucht. Om de zogenaamde 'stikstofproblematiek' goed te begrijpen, zijn drie termen belangrijk: Concentratie (hoeveel zit er in de lucht)
In Nederland stoot de landbouw volgens het RIVM al decennia de meeste stikstof uit, gevolgd door industrie en verkeer.
Duitsland hanteert bijvoorbeeld heel hoge drempelwaarden. De redenering daar is: Alle stikstofbronnen waarvan de depositie lager is dan 21 mol bekijken we niet, we zeggen dat zo'n bron geen gevolgen heeft. Ter vergelijking, in Nederland ligt de drempelwaarde op 0,0001 mol”, verduidelijkt de hoogleraar Omgevingsrecht.
Dat komt vooral omdat Nederland klein en dichtbevolkt is. In landen als Frankrijk of Italië zit er veel meer ruimte tussen landbouwbedrijven en natuurgebieden, en omdat natuurgebieden er veel groter zijn, wordt de kritische depositiewaarde er minder makkelijk overschreden.
Koeien zijn de grootste stikstofproducenten. Zodra hun plas en mest samenkomt ontstaat ammoniak en dit is een vorm van stikstof. Sinds 2020 zijn boeren verplicht om minder krachtvoer met eiwitten aan hun koeien te voeren. Daardoor produceren die koeien minder ammoniak en dus stikstof.
Directe aanleiding voor de protesten is de stikstofcrisis, maar ze worden breder aangegrepen om te pleiten voor de positie van boeren en het behoud van het platteland. De protesten verliepen over het algemeen vreedzaam, maar gingen regelmatig gepaard met bedreigende situaties.
Nederland heeft al tientallen jaren een stikstofprobleem. De politiek bedacht een oplossing maar die werkt niet. Dat vond de Raad van State in mei 2019 ook. De hoogste bestuursrechter stelde vast dat het Programma Aanpak Stikstof (PAS) uit 2015 niet werkt en de natuur onvoldoende beschermt.
De invloed van de mens op de productie van reactief stikstof heeft gevolgen voor het klimaat. Direct doordat het leidt tot de productie van lachgas (N2O), een broeikasgas met een ongeveer driehonderd keer sterker effect dan het broeikasgas koolstofdioxide.
Hoe veroorzaken boeren stikstofverbindingen? Kort gezegd: door poepende en plassende dieren. In stallen komen mest en urine met elkaar in contact. Zo ontstaat drijfmest – modderige, vloeibare mest.
Varkens en kippen stoten van het landbouw-deel respectievelijk 17 en 9 procent uit. Veruit het grootste deel, 57 procent, komt voor rekening van koeien. De 184 miljoen kilo stikstof uitgestoten is opgebouwd uit 132 miljoen kilo ammoniak en 246 miljoen kilo stikstofoxiden.
Het voer dat koeien eten en verteren zorgt in meer of mindere mate ook voor stikstofuitstoot. “Zo geven boeren hun koeien vaak voer met net teveel eiwit (waar stikstof in zit), ongeveer 10 procent eiwit te veel. Dat komt in de urine terecht en vervliegt deels als ammoniak. Die ammoniak daalt neer in de natuur.
Wat is er gebeurd? Nieuwe plannen van het kabinet hebben grote gevolgen voor boeren in Nederland. Sommige boeren zullen zelfs moeten stoppen met hun boerderij. Komt omdat in die plannen staat dat in het jaar 2030 veel minder stikstof moet worden uitgestoten dan nu.
' Met nieuwe technologie kunnen boeren bijdragen aan de oplossing van het stikstofprobleem. Een innovatie die veel aandacht trekt van de boeren is een circulair stalsysteem: de Lely Sphere. De Sphere scheidt mest en urine van elkaar, zuigt de ammoniak uit de lucht én zet uitwerpselen om in mest.
Veruit de belangrijkste bron van ammoniak zijn de veehouderijen, met name de melkveehouderijen. Van alle stikstof die neerslaat in Nederland komt 40 procent op conto van ammoniak. Als alle veehouderijen zouden verdwijnen, zou de stikstofneerslag in principe met 40 procent dalen.
Veeteelt werd intensiever, kunstmest werd steeds vaker gebruikt, waardoor de voedselproductie en de export van landbouwproducten sterk groeiden. Ook de industrie en het verkeer groeiden na de Tweede Wereldoorlog snel. Sinds 1990 daalt de uitstoot van stikstof flink.
Natura 2000-gebieden worden geselecteerd met als doel te garanderen dat soorten en habitats die worden beschermd in het kader van de vogelrichtlijn en de habitatrichtlijn, op de lange termijn kunnen overleven.
Stikstofproblematiek speelt eigenlijk al sinds begin jaren '80, toen er veel aandacht was voor zure depositie, zogeheten “zure regen”. Zure depositie kan voorkomen in natte vorm (regen) en droge vorm (gassen, deeltjes). Deze depositie bestaat uit zwaveldioxide (SO2), stikstofdioxide (NOx) en ammoniak (NH3).
De uitstoot van ammoniak komt voornamelijk uit mest. “En dat is dus het probleem met stikstof en boeren”, vertelt Herman Litjens, specialist van ZLTO als het gaat om stikstof. “En we zijn het er allemaal ook wel over eens dat te veel stikstof een negatieve invloed kan hebben op natuur die hier gevoelig voor is.
"Als het over absolute aantallen gaat, is China veruit koploper in de stikstofuitstoot", zegt hoogleraar Wim de Vries (Universiteit Wageningen) tegen RTL Nieuws. "In delen van het land stoten ze zelfs per hectare veel meer uit dan wij, maar gemiddeld over het hele land is het minder."
