Methodes zijn koelen, invriezen, drogen, toevoegen van zout, suiker of zuur, fermentatie, roken, wecken, verhitten en het toevoegen van conserveermiddelen. Er bestaan ook nieuwe houdbaarheidstechnieken, zoals hogedrukpasteurisatie waarbij micro-organismen dood gaan onder hoge druk.
Er bestaan verschillende conserveringsmethoden. Denk aan luchtdicht verpakken, in het zuur of zout (pekel) leggen, (vries)drogen of pasteuriseren. Bij die laatste methode worden microben door verhitting gedood. Dit gebeurt bijvoorbeeld om melk langer houdbaar te maken.
De gewone mensen gebruikten nog steeds methoden als drogen en roken, maar begonnen daarnaast ook ingrediënten aan producten toe te voegen om ze langer houdbaar te maken. Groenten werden gesneden en ingelegd in azijn. Zout en suiker werden gebruikt om te pekelen en confituren, en daarmee vocht uit voedsel te onttrekken.
Bij 4 °C in de koelkast groeien bacteriën en schimmels nauwelijks. Het is daarom belangrijk om bederfelijk eten in de koelkast te bewaren. Stel de temperatuur van de koelkast in op 4 °C. Bij deze temperatuur bederven producten minder snel en ook ziekteverwekkers groeien nauwelijks.
Rond de Zuiderzee hing in het voorjaar overal vis te drogen. De vissen werden aan een touwtje geregen en in de zon gehangen. Na tien tot veertien dagen was de vis droog genoeg om te worden bewaard.
– Groente die onder de grond groeien zijn langer houdbaar als je ze in het donker bewaard. Aardappelen, uien, witlof, bieten. Dat kan in een kelder maar ook in een papieren zak in een koele garage. – Sommige groente zijn sowieso al langer houdbaar, denk aan: kolen, pompoen, wortels, prei, courgette, witlof en bieten.
Zonder koelkast is “cool”
Leven zonder koelkast is dus perfect realiseerbaar. En het voordeel hiervan is, naast het minder energieverbruik, dat je ook weer echt bewust wordt van de afzonderlijke groei-omstandigheden van groente en fruit en die probeert na te bootsen in de bewaarmethode.
Zelf noodrantsoen samenstellen
Je kunt ook zelf een noodrantsoen samenstellen met lang houdbare producten uit de supermarkt. Denk aan water in flessen of pakken, lang houdbare melk, havermout, pinda's, pasta of rijst en ingeblikte groente, fruit, bonen en vis.
Pasta, rijst, conserven, beschuiten, meel, suiker, … Alle “droge voeding” moet worden bewaard op kamertemperatuur, beschut tegen vocht en/of licht. De optimale bewaaromstandigheden staan trouwens meestal op de verpakking vermeld.
Op blikgroenten staat een 'ten minste houdbaar tot'-datum (THT). Na deze datum kan de kwaliteit, zoals smaak, geur of kleur van het product, langzaam achteruit gaan. Maar als het blik nog heel is, kun je het jaren na de THT-datum nog zonder risico voor de gezondheid eten.
Onze prehistorische voorouders aten vroeger veel groenten en fruit, noten en zaden en vlees en vis. Dit 'oervoer' was rijk aan eiwitten en vezels en bevatte amper koolhydraten en verzadigde vetten. Het voedsel was puur en onbewerkt en volgens wetenschappers aten onze voorouders erg gezond.
Staat op het etiket van een product 'Koel bewaren', dan kun je het product het beste koel, donker en droog bewaren. Bijvoorbeeld in de kelder of een koele voorraadkast. De temperatuur moet dan liggen tussen de 15 en 20 °C. Het hoeft dus niet in de koelkast.
Wat zijn natuurlijke conserveermiddelen? Natuurlijke conserveermiddelen zijn stoffen die op zichzelf de houdbaarheid van een product verlengen. Natuurlijke conserveermiddelen zijn ingrediënten die dus voorkomen dat producten voortijdig bederven en die in de natuur voorkomen. Suiker is hier een voorbeeld van.
Conserveermiddelen als sulfieten (E221 t/m E228), nitraten (E251 en E252), nitrieten (E249 en E250) en azijnzuur (E260) worden niet zomaar toegevoegd aan producten. Ze zorgen er zelfs juist voor dat producten langer veilig blijven, omdat ze bederf door bacteriën en schimmels tegengaan en de houdbaarheid verlengen.
Conserveringsmiddelen bestaan al eeuwenlang
Bekende voorbeelden zijn het pekelen van vlees, waarbij pekel het conserveringsmiddel is, het toevoegen van suiker aan zelfgemaakte jam of het inmalen van augurken met azijn.
Je kunt zelf niet op een praktische manier vriesdrogen, maar het gebeurt in onze vriezers – vaak ongewenst – toch een beetje. Wie herkent er immers niet dat ingevroren voedsel uitdroogt als je het niet goed in diepvrieszakjes en dergelijke inpakt?
HOE LANG ZIJN HELE GEDROOGDE WORST HOUDBAAR? Op papier zijn onze gedroogde worsten minimaal 2 maanden goed. Hoe langer men de worsten bewaart hoe droger ze worden en hoe krachtiger de smaak wordt. Dit kan natuurlijk ook wanneerze aangesneden zijn.
Een restje eten dat je in de koelkast bewaart, kun je binnen 2 dagen nog opeten. Ligt een maaltijdkliekje langer dan 2 dagen in de koelkast? Gooi het dan weg. Na 2 dagen is de kans dat er schadelijke bacteriën groeien waar je ziek van kunt worden, groter.
Witte rijst en pasta
Rijst, en bij uitbreiding andere droge graanproducten, kan je ook jarenlang in je voorraadkast laten liggen zonder dat het slecht wordt. Koop volgende keer dus gerust een grotere zak basmatirijst, havermout of quinoa als je er de plaats voor hebt.
De supermarkten hebben schappen vol groenten in blik, mede door de lange houdbaarheid. Altijd handig dus om een aantal blikjes bonen in huis te hebben. Gedistilleerde drank zoals wodka, rum, gin, whiskey en tequila blijft in de eeuwigheid houdbaar. Ook als de fles al geopend is geweest.
Het is een vraag die we onszelf vaak stellen, want wanneer is een product nu écht over de datum? Naast zout, suiker en poedermelk kunnen deze producten in elk geval tot mensenheugenis in je kelderkast blijven staan.
Hoe hielden de mensen hun voedsel en drinken koel? Natuurlijke bronnen zoals stromen en grotten vormden een geweldig koelmiddel. Hoe dieper de grot zich in de aarde bevond, hoe koeler de lucht. Stromen boden een manier om de dingen sneller te koelen door het stromende water rond het voorwerp.
De beste techniek om de flessen, blikjes of glazen koel te houden is door ze goed te isoleren. Dit doe je door ze in te wikkelen in een natte doek, nat keukenpapier of, als je echt niets anders bij de hand hebt, een natte sok.
