Morfine is een sterke pijnstiller. Bij ernstige pijn. Zoals na een operatie, een ongelukken, een hartaanval, bij koliekpijn en kanker. Ook als u erg benauwd bent en bij zorg voor iemand die niet beter wordt (palliatieve zorg).
Morfine en morfine-achtige medicijnen zorgen ervoor dat de pijngrens sterk verhoogd wordt. Het pijnsignaal komt minder hard aan in de hersenen, waardoor je minder pijn ervaart.
In gemiddeld twee tot drie dagen nemen hun krachten af, worden ze suffer en slapen ze meer, tot de slaap overgaat in de dood. Maar helaas gaat het niet altijd zo. Patiënten met kanker bijvoorbeeld hebben vaak pijn.
Morfine is een slaapmiddel
Een veel voorkomende bijwerking is dat het helpt bij benauwdheid. Vaak zie je in de laatste levensfase door krachtverlies van de ademhalingsspieren een korte en snelle ademhaling. Dit kan voor benauwdheid zorgen. Morfine lost niet de benauwdheid op, maar wel het gevoel van benauwd zijn.
Het is een misverstand dat morfine alleen wordt gegeven in het eindstadium van kanker. De veronderstelling dat morfine levensverkortend werkt, is niet juist. Morfine wordt niet gegeven om de dood te bespoedigen. Ongeveer 25% van de morfine wordt gebruikt door patiënten met langdurige, chronische ziekten zoals reuma.
Morfine is niet geschikt om de dood te bespoedigen of patiënten te sederen. Het snel ophogen van morfine kan ervoor zorgen dat het bewustzijn onvoldoende wordt verlaagd, de patiënt verward raakt, of spiertrekkingen (myoclonieën) krijgt.
Morfine zorgt ervoor dat het “bericht” in de hersenen niet of minder sterk aankomt. Hierdoor voelt u de pijn minder. Benauwdheid kan zich voordoen bij een slecht pompend hart en slecht werkende longen. Morfine is het meest effectieve middel om benauwdheid te verlichten.
Zelfs bij patiënten in de laatste fase van het leven gaat het gebruik van morfine de dood niet versnellen, in tegendeel, morfine kan wat levensverlengend zijn omwille van het comfort door een betere pijncontrole en een gunstige invloed op kortademigheid.
Bij mensen die gaan sterven is een stokkende en onregelmatige ademhaling meestal een teken dat de dood snel dichterbij komt. De ademhaling valt dan regelmatig stil om daarna met een diepe zucht weer opgang te komen. De tijd tussen de ademteugen wordt langer en langer, soms wel tot een halve minuut.
Het is in bijna de helft van de gevallen de huisarts die besluit om over te gaan tot palliatieve sedatie. Meestal is de patiënt gewoon thuis. Gemiddeld duurt het een tot drie dagen voor de patiënt overlijdt. Hoe langer het duurt, hoe minder positief mensen zijn.
De meeste case reports in de literatuur noemen morfine als oorzaak van hallucinaties, maar er zijn ook meerdere rapportages waarin fentanyl, methadon, tramadol, hydromorfon, buprenorfine en oxycodon hallucinaties veroorzaken [4].
Hoe lang palliatieve zorg duurt, verschilt per persoon. Soms dagen, soms weken, maar een jaar of langer kan ook. Door op tijd met je (huis)arts en naasten te praten over je levenseinde, kun je ervoor zorgen dat je ook in het laatste deel van je leven de zorg krijgt die bij je past.
Een patiënt die geleidelijk uitdroogt heeft in het algemeen weinig klachten. Het geven van kunstmatig voeding en vocht kan daarentegen wel problemen oproepen, zoals benauwdheid (vocht achter de longen, als gevolg van het infuus).
6 Wat als de sedatie lang duurt of de patiënt weer bij bewustzijn komt? Probeer een verklaring te vinden, overleg snel met de arts en/of dien medicatie toe zoals afgesproken. Was delier een refractair symptoom, dan kan de oorzaak zijn dat het delier toch nog aanwezig is, dus behandelen met haloperidol.
Fentanyl is een zeer krachtige pijnstiller. Het medicijn behoort tot de klasse geneesmiddelen die morfine-achtige pijnstillers of opiaten worden genoemd. Fentanyl is een chemisch bewerkte variant van morfine en is zo'n 80 tot 100 keer sterker dan deze bekende pijnstiller.
Het doodsmasker, ook wel bekend als facies Hippocratica, is een fenomeen dat optreedt tijdens het naderend overlijden. Het veranderende gelaat van een stervende vertoont kenmerken zoals bleekheid, wasachtigheid en de ogen van gebrokenheid.
Pijn is één van de meest voorkomende klachten op een sterfbed, net als de angst voor pijn. Om de lichamelijke pijn te verlichten kan het nodig zijn dat de zieke steeds meer pijnmedicatie nodig heeft. De kans is aanwezig dat dit het levenseinde enkele uren of dagen bespoedigt.
Onrust en verwardheid
Het lijkt alsof iemand van alles beleeft of ziet, maar wat precies is niet duidelijk. Dit komt nogal eens voor in de laatste levensdagen en vooral in de laatste uren. Vaak maakt de stervende kleine (hand)bewegingen, alsof hij iets wil plukken of aanwijzen.
Verschil tussen palliatieve zorg en terminale zorg
Het verschil is dat palliatieve zorg jaren kan duren, terwijl we pas van terminale zorg spreken wanneer het overlijden op korte termijn (3 maanden of minder) wordt verwacht. Palliatieve zorg richt zich op een zo goed mogelijke kwaliteit van leven.
De duur van de stervensfase is voor elk mens uniek, gemiddeld duurt deze fase 72 uur. Wanneer mensen zich in de laatste levensfase bevinden, hebben zij vaak weinig of geen behoefte aan voedsel en vocht.
Palliatieve sedatie is geen euthanasie. Bij palliatieve sedatie wordt een terminale patiënt in slaap gebracht en krijgt deze een sedativum (het middel van eerste voorkeur is Midazolam, aangevuld met bijvoorbeeld morfine tegen pijn en benauwdheid), met als doel lijdensverlichting.
Als je morfine of een morfineachtige pijnstiller gebruikt, kun je bijwerkingen hebben zoals sufheid, verwardheid en duizeligheid. Autorijden is dan gevaarlijk. Overleg met je arts of het verantwoord is om auto te rijden.
De zwaarste onder de soorten pijnstillers zijn de sterkwerkende opioïde pijnstillers zoals morfine zelf, oxycodon en fentanyl. Deze pijnstillers kunnen op verschillende manieren ingenomen worden.
Er zijn grofweg drie soorten harddrugs: Uppers oftewel stimulerende middelen: cocaïne, XTC, nicotine, speed en cafeïne. Downers oftewel kalmerende middelen: benzodiazepines, marihuana (hasj en wiet), opium, heroïne en morfine.
