Elke gemeente heeft een gemeenteraad, een burgemeester en een college van burgemeester en wethouders (B en W). Een belangrijke taak van de gemeenteraad is om het college te controleren. Het college moet op zijn beurt verantwoording afleggen aan de gemeenteraad. Een wethouder kan geen lid van de gemeenteraad zijn.
Taken raadsleden
Ieder gemeenteraadslid is een volksvertegenwoordiger. Een raadslid moet de inwoners vertegenwoordigen. Hij heeft contact met de bevolking om te weten wat er speelt. Zo kan hij bij het nemen van besluiten de belangen van de inwoners goed afwegen.
Taken wethouders
Iedere wethouder heeft zijn eigen taakgebied, bijvoorbeeld onderwijs of financiën. De wethouder komt op voor de belangen van zijn taakgebied. Wethouders hebben hierover overleg met ambtenaren van het Rijk en de provincie. Ze hebben ook gesprekken met bewoners, bedrijven en organisaties.
Een wethouder is een openbaar bestuurder binnen een Nederlandse gemeente. De functie is vergelijkbaar met die van een schepen in België.
Sinds 1 Januari 2020 luidt artikel 13 van de gemeentewet al “dat een raadslid, als ambtenaar van een gemeenschappelijke regeling, geen ondergeschiktheidsrelatie mag hebben met het gemeentebestuur waar hij/zij raadslid is”.
Voor het uitvoeren van het raadswerk hebben raadsleden gemiddeld 16 uur per week nodig. In de kleinste gemeenten is het vaak enkele uren per week minder. In de grote gemeenten met meer dan honderdduizend inwoners besteedt een raadslid gemiddeld 20 tot 25 uur per week aan het raadswerk.
De raad is werkgever van de raadsgriffie, de belangrijkste ondersteuner van de gemeenteraad.
In principe kan iedereen tot wethouder worden benoemd, op voorwaarde dat men lid van de gemeenteraad is' (Tops e.a., 1994: 11).
De gemeenteraad bepaalt waar het bestuur zich op hoofdlijnen mee bezighoudt. En controleert het college van burgemeester en wethouders (college van B&W). De raad bestaat uit gekozen volksvertegenwoordigers. Het college van B&W bestuurt de gemeente; de burgemeester is voorzitter van het college.
Het ambt van burgemeester is onverenigbaar met onder meer het ambt van minister, staatssecretaris, lid Raad van State, lid Algemene Rekenkamer, Nationale Ombudsman, Commissaris van de Koning(in), gedeputeerde, lid gemeenteraad en wethouder.
Geen tanden. De wet biedt nauwelijks mogelijkheid om een raadslid te 'ontslaan'. Eenmaal verkozen kan een raadslid blijven zitten tot het einde van de periode, mits het lid niet naar een andere gemeente verhuist. Een raadslid is onschendbaar in diens uitlatingen en handelen in de raadszaal, dus ook in wat hij stemt.
Als je gemeenteraadslid wilt worden, moet je lid worden van een partij die vertegenwoordigd wordt. Dit betekent dat leden uit de politieke partij in de Tweede Kamer of een gemeenteraad zitten. Lid worden van een politieke partij is heel gemakkelijk. Zeker bij de grote partijen.
Het raadslidmaatschap
Als raadslid bent u niet in dienst van de gemeente of de raadsfractie, maar u ontvangt wel een raadsvergoeding en een onkostenvergoeding.
Er is geen specifieke opleiding voor het beroep van Raadslid. De meeste personen 'rollen in het vak'. Wel worden er speciale trainingen en cursussen gegeven die een Raadslid kunnen helpen de nodige competenties te verwerven en verbeteren.
34 uur en 45 minuten
Maar de regel geldt niet voor deeltijdwethouders.
In de Gemeentewet art. 13 is geregeld welke functies niet gecombineerd mogen worden onverenigbaar zijn met het lidmaatschap van de raad. Een gemeenteraadslid mag niet ook burgemeester, wethouder of ambtenaar zijn van de betreffende gemeente. Uitzondering hierop is de periode na verkiezingen.
Hoeveel tijd kost het? Het raadswerk is geen voltijdbaan, maar kost uiteraard wel de nodige tijd: ongeveer 16 uur per week, zo blijkt uit onderzoek. Een raadslid is volksvertegenwoordiger, dus het onderhouden van contacten met de inwoners en ondernemers is een kerntaak.
In beginsel dient de wethouder in de gemeente te wonen waar hij of zij wethouder is. De gemeenteraad kan echter voor de duur van een jaar ontheffing verlenen van het vereiste van ingezetenschap.
Politieke ambtsdragers zijn de mensen die het land, de provincies, waterschappen en gemeenten besturen. Denk aan ministers, burgemeesters, wethouders en gedeputeerden van provincies. Politieke ambtsdragers zijn geen 'gewone' werknemers of ambtenaren.
De raad kan het college ter verantwoording roepen. Als de gemeenteraad het niet eens is met een collegebesluit, kan zij dit niet terugdraaien. Wel kan de raad aandringen op een ander besluit.
Het college van burgemeester en wethouders.
